Văn hóa

“Chiều mùa thu nắng vàng như mật. Khi nhắc tên đèo Ách Cầu Nhì. Khi đã từng nghe rừng gió Hút. Anh có vào Nghĩa Lộ với em không?...”.Câu hát như lời mời gọi đáng yêu, mê hoặc, hấp dẫn du khách và xao xuyến lòng người. Người ta tự hỏi, điều gì đã làm nên một Nghĩa Lộ nao lòng như thế?

Trên con đường đến với Nghĩa Lộ, du khách sẽ có một cuộc hành trình thú vị, được trải nghiệm, khám phá thiên nhiên kỳ thú, các di tích, di sản văn hóa độc đáo và vô cùng phong phú của các dân tộc thiểu số vùng cánh đồng Mường Lò.

Trước khi đến Nghĩa Lộ, du khách có cơ hội tận hưởng một bầu không khí trong lành không khác nào một Đà Lạt ở Tây Bắc ngay tại Suối Giàng – một xã vùng cao của huyện Văn Chấn, có độ cao trên 1.400m so với mặt nước biển, khám phá những nét đẹp trong văn hóa, sinh hoạt rất đặc trưng của người Mông vùng Tây Bắc; tìm hiểu các môn thể thao truyền thống của đồng bào dân tộc Mông như đẩy gậy, kéo co, đánh quay, ném pao, làm bánh dày truyền thống; phục dựng các nghi thức, phong tục truyền thống trong đám cưới và liên hoan văn hóa, văn nghệ truyền thống của đồng bào dân tộc Mông. Đặc biệt, du khách còn được tận hưởng hương vị thơm ngon của chè Shan tuyết cổ thụ với những cây chè hàng trăm năm tuổi, cảm nhận đủ 18 vị đầu đẳng của chè trên thế giới chỉ trong một bát nước chè xanh mộc mạc. Chính từ những rừng chè độc nhất vô nhị ấy đã tỏa ra một sức hấp dẫn đặc biệt với du khách và là nguồn cảm hứng sáng tạo vô tận cho giới văn nghệ sĩ cả nước. Ngoài ra, Suối Giàng còn mang trong mình một vẻ đẹp tiềm ẩn, phù hợp cho du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và tìm hiểu văn hoá bản địa. Khu du lịch Suối Giàng bốn mùa bồng bềnh mây trắng, hấp dẫn du khách bởi khí hậu, vị ngọt của chè Shan tuyết cổ thụ và tiếng khèn, tiếng sáo, tiếng đàn môi cùng tiếng hát trao duyên của các chàng trai, cô gái người Mông căng tràn sức sống.

Ngoài Suối Giàng, du khách còn có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ vĩ của thác nước Tập Lăng, vẻ nguyên sơ của rừng nguyên sinh, sự huyền bí của hang Cua Ðỏ, hang Hzasnan, được  thăm các bản Mông, thưởng thức các món ăn dân tộc như: thắng cố, thịt lợn hun khói... đắm mình trong các điệu dân ca, dân vũ, các trò chơi dân gian của đồng bào các dân tộc nơi đây. Khi chia tay, du khách không quên mang về những món đồ lưu niệm đậm chất Tây Bắc như đồ dệt thổ cẩm, các loại nhạc cụ, những ấm chè Shan... và tình người ấm áp, đậm chất núi rừng.

Chia tay Suối Giàng để đến với Nghĩa Lộ, du khách sẽ trải qua những cung bậc cảm xúc thú vị khi được chiêm ngưỡng và thưởng thức những nét văn hóa vô cùng độc đáo của miền Tây Bắc, đặc trưng là văn hóa Thái ở Mường Lò mà trung tâm chính là Nghĩa Lộ - thị xã Hoa Ban trắng.

Nghĩa Lộ nằm trọn trong cánh đồng lớn thứ 2 khu vực Tây Bắc đó là cánh đồng Mường Lò (trước kia gọi là cánh đồng tam tổng vì có 3 tổng dân cư nằm xung quanh). Thị xã Nghĩa Lộ được coi là trung tâm kinh tế, văn hóa của khu vực phía tây Yên Bái và là đất tổ người Thái đen Tây Bắc. Tại Nghĩa Lộ, du khách có thể đến thăm quan Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh – chi nhánh trong Hệ thống Bảo tàng và di tích lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trong cả nước. Công trình này được xây dựng từ tháng 7/1982, khánh thành đưa vào sử dụng từ tháng 9/1983. Với diện tích 2,1 ha, Khu tưởng niệm gồm Vườn cây ăn quả, Ao cá Bác Hồ, Nhà sàn Bác Hồ, phòng triển lãm tư liệu, hiện vật về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Phòng trưng bày hiện vật dân tộc. Tiếp cuộc hành trình, du khách sẽ đến với Khu di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia Căng – Đồn Nghĩa Lộ. Trong khuân viên 2,5ha, Khu di tích có 3 khu chính là Khu Tượng đài Chiến thắng ghi dấu sự kiện Chiến thắng Nghĩa Lộ 18/10/1952 – chiến thắng quan trọng góp phần phần đập tan cánh cửa thép, tấm bình phong bảo vệ sông Đà của thực dân Pháp ở chiến trường Tây Bắc; khu Nhà bia ghi danh 403 anh hùng liệt sỹ với lối kiến trúc của nhà sàn người Thái Tây Bắc; khu mộ 9 chiến sỹ tù chính trị hy sinh trong trận bạo động phá Căng vượt ngục ngày 17/03/1945, trong đó có cố nhạc sỹ Đinh Nhu – tác giả của ca khúc “Cùng nhau đi hồng binh” – ca khúc đầu tiên của nền tân nhạc cách mạng Việt Nam. Những câu chuyện lịch sử sẽ đưa du khách sống lại những giờ khắc lịch sử hào hùng, cảm nhận từng giai điệu của khúc tráng ca còn vang mãi giữa miền Ban trắng.

Nhắc đến Nghĩa Lộ, là nhắc đến một nét văn hóa vô cùng đặc sắc, hấp dẫn đó là văn hóa Thái. Ở Nghĩa Lộ, đồng bào dân tộc Thái chiếm tới 48% dân số. Các bản làng người Thái vẫn mang vẻ nguyên sơ với những nếp nhà sàn, lối sinh hoạt thường nhật, văn hóa ẩm thực, trang phục, các loại hình văn nghệ dân gian với những điệu dân ca, dân vũ độc đáo, nổi bật là những điệu xòe mê đắm lòng người. Du khách sẽ được tham dự những loại hình sinh hoạt văn hóa độc đáo như: Lễ hội "Xên bản xên mường" - tức cúng bản cúng mường, nhằm tri ân các bậc có công khai phá và đấu tranh bảo vệ đất Mường Lò; hội "Hạn khuống", một hình thức diễn xướng sân khấu sơ khai, nơi trai gái đối đáp giao duyên; dự hội "Lồng tồng", tức hội xuống đồng - một sinh hoạt độc đáo của cư dân lúa nước hay ngâm mình thư giãn trong các nguồn suối khoáng có độ nóng hơn 400 C, thưởng thức các món ăn dân tộc: xôi nếp ngũ sắc, thịt trâu sấy, gà nướng, cá suối, rau rừng, rêu suối... Trong tiếng "Khắp mơi lảu", tức hát mời rượu, trong men rượu cần ngọt dịu, trong chan chứa tình người, du khách cảm nhận được  tinh túy của suối ngàn Tây Bắc và  những ấn tượng khó phai mỗi khi nhớ về một vùng đất, một vùng người lịch sử  và huyền thoại.

Du khách cũng có thể tới Thạch Lương (Văn Chấn) thăm "Nậm Tốc Tát" tức thác nước rơi được coi là đường lên trời của những linh hồn người Thái đen khi qua đời; thăm bãi đá cổ với hàng ngàn tảng được coi là hóa thân của những con trâu cúng viếng trong các tang lễ của khắp vùng Tây Bắc. Ngoài ra, Mường Lò còn rất nhiều hang động với nhiều nhũ đá muôn sắc mầu, hình dáng, khiến du khách như được  sống trong sự chiêm nghiệm về quá khứ, hiện tại, tương lai.

Ngoài những nét đặc sắc về thiên nhiên và văn hóa, Nghĩa Lộ - Mường Lò còn hấp dẫn và níu chân du khách bởi lối sống nhân văn, hiếu khách, chân chất của con người. Trong phiên chợ vùng cao rực rỡ sắc màu của thổ cẩm, của sản vật núi rừng, con người giao tiếp với nhau bằng một tấm lòng cởi mở, nụ cười thân thiện. Tay nắm tay, trong ánh lửa bập bùng, không còn đâu là khoảng cách của tuổi tác, giàu nghèo, trai gái, chỉ có một sự ấm áp lạ kỳ của tình người trong những điệu xòe bất tận, mê say.

Xác định  du lịch là ngành công nghiệp "không khói", có tác dụng như đòn bẩy để phát triển kinh tế, góp phần tạo nên một phương thức sản xuất mới cho đồng bào các dân tộc, góp phần xây dựng thị xã văn hóa – du lịch trong tương lai, Nghĩa Lộ đã và đang có nhiều phương án cải thiện và thúc đẩy phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch cộng đồng. Đây là một trong những loại hình du lịch hiệu quả, tạo cơ hội cho du khách có thể trải nghiệm và khám phá mảnh đất, con người, lịch sử, văn hóa nơi đây một cách chân thực, đầy đủ và hấp dẫn nhất. Thật thú vị khi du khách được cùng những người phụ nữ Thái đi chợ, vào bếp chuẩn bị những món ăn độc đáo của đồng bào. Thực phẩm tươi, sạch kết hợp với những gia vị đặc trưng của núi rừng tạo ra hương vị khó quên không nơi nào có được. Và khi trăng đã lên, lửa đã sáng, còn đợi gì mà không hòa mình vào tiếng trống, tiếng chiêng, trong âm vang câu hát như giục giã, gọi mời: “Đêm Mường Lò trăng đang lên dần. Vào đây anh, tay cầm tay múa xòe cùng em. Đêm Mường Lò, chiêng trống nhịp nhàng. Rừng núi âm vang. Tay cầm tay múa xòe cùng em...”

TUẦN VĂN HÓA – DU LỊCH MƯỜNG LÒ NĂM 2017

1- Triển lãm " Ảnh đẹp Tây Bắc" với hàng trăm bức ảnh đẹp, nổi tiếng của nhiếp ảnh gia người Pháp và các nhiếp ảnh gia nổi tiếng trong nước, tỉnh, thị xã Nghĩa Lộ
- Thời gian: Khai mạc 8h00' ngày 22/9/2017
- Địa điểm: Khu tưởng niệm chủ tịch Hồ Chí Minh thị xã Nghĩa Lộ

2. Diễu diễn đường phố: các diễn viên, nghệ nhân cùng với xe mô hình của 7 xã, phường biểu diễn trên đường phố, tái hiện lại các nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc Mường Lò
– Thời gian: Từ 18h30′ ngày 23/9/2017.
– Địa điểm: trên tuyến đường từ khu vực Dốc Đỏ đến sân vận động thị xã

3. Lễ khai mạc Tuần văn hóa, du lịch Mường Lò Nghĩa Lộ 2017 (Tổ chức lễ khai mạc chung với Lễ hội khám phá danh thắng quốc gia ruộng bậc thang Mù Cang Chải 2017)
– Thời gian tổ chức lễ khai mạc: 19h45' ngày 23/9/2017.
– Địa điểm: Sân vận động thị xã Nghĩa Lộ.
Nội dung chương trình khai mạc:
+ Công bố và trao giấy chứng nhận “Nghệ thuật Hạn Khuống của người Thái thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái” được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
+ Chương trình nghệ thuật thể hiện giá trị văn hóa truyền thống của vùng đất Mường Lò – Nghĩa Lộ và Mù Cang Chải.
+ Màn nghệ thuật biểu diễn Khèn bè – nhạc cụ dân tộc truyền thống của người Thái.
+ Màn đại xòe.
+ Công nhận kỷ lục Guiness chiếc Khèn bè lớn nhất Việt Nam.

4- Hội thi ẩm thực: giới thiệu văn hóa ẩm thực, chế biến các món ăn truyền thống dân tộc vùng Mường Lò
– Thời gian: Khai mạc 8h00' ngày 24/9/2017.
– Địa điểm: Trường tiểu học Kim Đồng

5. Tổ chức biểu diễn văn nghệ đường phố với các tiết mục đặc sắc, đạt giải cao Hội thi văn nghệ quần chúng và trình diễn trang phục
– Thời gian: Từ 20h00' ngày 24/9 – 29/9/2017.
– Địa điểm: Tại sân khấu ngã ba Khách sạn 7 tầng (đường Điện Biên, phường Trung Tâm)

6. Hoạt động của tuyến phố văn hóa ẩm thực Nghĩa Lộ
– Thời gian: Từ ngày 23 đến 29/9/2017.
– Địa điểm: Trên phố văn hóa ẩm thực (đường Phạm Ngũ Lão), giới thiệu văn hóa ẩm thực, các món ăn truyền thống tại tuyến phố phục vụ nhân dân và du khách

7. Hoạt động tuyến phố văn hóa thương mại Nghĩa Lộ
– Thời gian: Từ ngày 23 đến 29/9/2017.
– Địa điểm: Đường Nguyễn Thị Minh Khai, trưng bày các gian hàng, các mặt hàng truyền thống phục vụ nhân dân và du khách

8. Tổ chức hoạt động du lịch cộng đồng
– Thời gian: Từ ngày 23 đến 29/9/2017.
– Địa điểm: Bản Sà Rèn, xã Nghĩa Lợi; bản Đêu, xã Nghĩa An.
– Nội dung: Tổ chức kết nối với các hãng lữ hành giới thiệu tour du lịch trải nghiệm hoạt động du lịch cộng đồng.

9- Chương trình "Trung thu cho em" tại trường TH&THCS (chương trình điểm của Hội đồng đội trung ương) với các tiết mục đặc sắc đến từ Đoàn xiếc, ảo thuật Trung ương và màn đại xòe của trên 1000 thiếu nhi Nghĩa Lộ.
Thời gian: 19h30' ngày 30/9/2017
Địa điểm: Trường TH&THCS Hoàng Văn Thụ, xã Nghĩa Lợi

10- Chương trình chiếu phim, Thư viện lưu động
- Thời gian: Từ 23/9/2017;
- Địa điểm: Trên địa bàn thị xã